آیات جهاد و شهادت؛ آیه 75 نساء

سوره نساء آیه ۷۵:

وَ مَا لَكمُ‏ْ لَا تُقَاتِلُونَ فىِ سَبِيلِ اللَّهِ وَ الْمُسْتَضْعَفِينَ مِنَ الرِّجَالِ وَ النِّسَاءِ وَ الْوِلْدَانِ الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا أَخْرِجْنَا مِنْ هَاذِهِ الْقَرْيَةِ الظَّالِمِ أَهْلُهَا وَ اجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيًّا وَ اجْعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيرًا

ترجمه:

چرا در راه خدا و نجات بيچارگان از مردان و زنان و كودكان پيكار نمى‏ كنند؟ بيچارگانى كه مى‏ گويند: «بار الها ما را از اين سرزمين كه مردمش همه ستمگرند بيرون كن، و نجات بده، و از ناحيه خود سرپرستى بر ايمان بفرست، و يا از جانب خود يار و مدد كارى برايمان روانه كن».

تفسیر:

آیه در مقام تهییج و تحریک می فرماید: چرا در راه خدا و در راه نجات مستضعفین نمی جنگید ،همان خدایی که غیر از رضای او نباید در زندگی خود جستجو کنید و این آیه برای تحریک همه مؤمنین است، چه کسانی که دارای ایمان قوی هستند و چه کسانی که ایمان ضعیفی دارند و مستضعفین بعضی و پاره ای ازمؤمنین فرض شده اند که اعتقاد به خدا و ربوبیت او دارند و علاوه براین مظلوم و بیچاره و معذبند و فریاد استغاثه و کمک خواهی سر داده اند و چون مؤمن هستند و ایمان همه نسبها و اسباب قومیت را ابطال می سازد.

لذا تنها رابطه عقیدتی معتبر است و مؤمنین باید به نجات آنها اقدام کنند و آنها آنقدر ایمان محکمی دارند که تنها از خدا طلب یاری می کنند تا برای آنها ولی و یاوری قراردهد،اما از خود آن ولی و یاور استمداد نکرده اند، بلکه فقط خدا را طلب کرده اند.

نکات آیه

1. وجوب جنگ و مبارزه براى رهایى مستضعفان (و ما لکم لا تقاتلون فى سبیل اللّه و المستضعفین) مراد از جنگ در راه مستضعفان به قرینه ادامه آیه جنگیدن براى رهایى آنان از چنگال ستمگران است. در برداشت فوق، «المستضعفین» عطف بر «اللّه» گرفته شده است.

2.   مسؤولیت بین المللى جامعه اسلامى در برابر مستضعفان خداپرست تحت ستم (و ما لکم لا تقاتلون فى سبیل اللّه و المستضعفین … الّذین یقولون ربّنا اخرجنا من هذه القریة الظّالم اهلها)

3.  رهایى مستضعفان موحد، مجوّز جهاد ابتدایى (و ما لکم لا تقاتلون فى سبیل اللّه و المستضعفین … الّذین یقولون ربّنا اخرجنا من هذه القریة الظّالم اهلها)

4. ممنوعیّت سلطه جابرانه بر ضعیفان (و المستضعفین … اخرجنا من هذه القریة الظّالم اهلها) «استضعفه»، یعنى ا را ضعیف یافت و بر او سلطه افکند. و چون استضعاف کنندگان، ظالم شمرده شده اند، حرمت و ممنوعیّت این عمل به دست مى آید.

5. وجوب جهاد در راه خدا (و ما لکم لا تقاتلون فى سبیل اللّه)

6. وجوب جنگ و مبارزه براى رهایى مستضعفان (و ما لکم لا تقاتلون فى سبیل اللّه و المستضعفین) مراد از جنگ در راه مستضعفان به قرینه ادامه آیه جنگیدن براى رهایى آنان از چنگال ستمگران است. در برداشت فوق، «المستضعفین» عطف بر «اللّه» گرفته شده است.

7. متخلفان از جهاد در راه خدا و رهایى مستضعفان، مورد سرزنش و توبیخ خداوند (و ما لکم لا تقاتلون فى سبیل اللّه و المستضعفین)

8.  جنگ براى رهایى مستضعفان موحد، از مصادیق جهاد در راه خداست. (و ما لکم لا تقاتلون فى سبیل اللّه و المستضعفین) مراد از راه مستضعفین، رهایى آنان است. بنابراین «المستضعفین» عطف است بر «سبیل اللّه»; و این عطف، عطف خاص بر عام مى باشد. زیرا آنچه به امر خدا انجام مى گیرد، نمى تواند خارج از «سبیل اللّه» باشد.

9. مردان، زنان و کودکان مانده در ستم، از مصادیق مستضعفان (و المستضعفین من الرّجال و النّساء و الولدان الّذین یقولون ربّنا اخرجنا من هذه القریة الظّالم اهلها)

10.  نجات کودکان از محیط کفر و شرک، از وظایف مؤمنان (و الولدان … الظالم اهلها)

11.  بهره گیرى قرآن از عواطف انسانى براى بسیج نیروها (و ما لکم لا تقاتلون فى سبیل اللّه و المستضعفین من الرّجال و النّساء و الولدان)